Shivmahimna Stotra

બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને મહેશ - હિન્દુઓના આદિ દેવ મનાય છે. બ્રહ્મા જગતનું સર્જન કરનાર, વિષ્ણુ ધારણ કે પોષણ કરનાર અને શંકર વિસર્જન કે વિનાશ કરનાર મનાય છે. આદિ શંકરાચાર્ય સહિત અનેક નામી અનામી મહાપુરુષોએ ભગવાન શંકરની સ્તુતિ કરતા સ્તોત્ર રચ્યા છે. પણ એ બધામાં પુષ્પદંત ગાંધર્વ રચિત શિવમહિમ્ન સ્તોત્ર શિવભક્તોમાં અત્યંત લોકપ્રિય બન્યું છે. સોમવારે અને ખાસ કરીને શ્રાવણ માસમાં શિવભક્તો એનો ભાવપૂર્વક પાઠ કરે છે.

આ સ્તોત્રની રચના પાછળ રસપ્રદ ઈતિહાસ રહેલો છે. પુષ્પદંત ગાંધર્વ ઈન્દ્રના દરબારમાં સંગીતકાર હતો. એને પુષ્પો ખુબ પસંદ હતા. એક દિવસ અનાયાસ એની નજર રાજા ચિત્રરથના ઉદ્યાનમાં ખીલેલ પુષ્પો પર પડી. એ જોઈને એ મોહિત થઈ ગયો અને પોતાની જાતને ફુલ ચુંટતા રોકી ન શક્યો. રાજા ચિત્રરથ ભગવાન શંકરનો એકનિષ્ઠ ભક્ત હતો. પોતાના ઉદ્યાનમાં ખીલેલા સુંદર પુષ્પોથી એ દરરોજ મહાદેવની પૂજા કરતો. પુષ્પદંતે ફુલ તોડી લીધા એથી રાજા ચિત્રરથ મહાદેવની પૂજામાં ફુલો અર્પણ ન કરી શક્યો. પછીથી આવું વારંવાર બનવા માંડ્યું. ઘણાં પ્રયત્ન છતાં રાજા ચિત્રરથ પોતાના ઉદ્યાનમાંથી થતી ફુલોની ચોરીને અટકાવવામાં અસમર્થ રહ્યો કારણ કે પુષ્પદંત પાસે અદૃશ્ય રહેવાની સિદ્ધિ હતી. ચોરને પકડવાના આખરી ઉપાય તરીકે એણે એના ઉદ્યાનમાં ભગવાન શંકરને પ્રિય એવા બીલીપત્ર અને નિર્માલ્યને બિછાવી દીધા. રોજની માફક પુષ્પદંત ફુલો ચુંટવા આવ્યો ત્યારે એનો પગ બિલીપત્ર પર પડ્યો. પોતાનાથી અજાણતામાં થયેલ આ અક્ષમ્ય અપરાધથી મુક્ત થવા, ભગવાન શંકરના કોપથી બચવા અને એમને પ્રસન્ન કરવા એણે આ સ્તોત્રની રચના કરી.

મૂળ સંસ્કૃતમાં લખાયેલ આ સ્તોત્રને સુપ્રસિદ્ધ સંત સાહિત્યકાર શ્રી યોગેશ્વરજીએ એમના હિમાલયવાસ દરમ્યાન ૧૯૪૯માં ગુજરાતીમાં અનુવાદિત કર્યું હતું. શિખરીણી છંદમાં રચેલ આ સ્તોત્રને એમણે સ્વરચિત અમરનાથ સ્તુતિની સાથે ૧૯૫૧ની અમરનાથ યાત્રા દરમ્યાન ભગવાન શંકરના ચરણે અર્પણ કર્યું હતું. એના ફલસ્વરૂપ એમને ભગવાન શંકરના દર્શન પણ થયા હતા.

શિવમહિમ્ન સ્તોત્ર પુસ્તક સ્વરૂપે આકાર પામ્યું અને એની અનેક આવૃત્તિઓ પ્રસિદ્ધ થઈ એના ઘણાં વરસો બાદ સુપ્રસિદ્ધ ગાયક બેલડી આશિત અને હેમા દેસાઈએ 'વંદે સદાશિવમ્' આલ્બમ માં એને સ્વરબદ્ધ કરી ગુજરાતી જનતા માટે સુલભ કર્યું.

શ્રી યોગેશ્વરજીના ઉત્કૃષ્ટ અને લોકપ્રિય સર્જનોમાંના એક એવા શિવમહિમ્ન સ્તોત્રના સમશ્લોકી ગુજરાતી પદ્યાનુવાદને અહીં મૂળ સંસ્કૃત શ્લોક સાથે પ્રસ્તુત કરવામાં આવ્યા છે. આશા છે ભક્તજનોને એ પસંદ આવશે.

*
Lord Shiva is considered as one of the three main Deity [त्रिदेव: The three forms of God – Brahma (creator), Vishnu (sustainer) and Mahesh or Shiva (destroyer)] of Hindus. Aadi Shankaracharya has written quite a few stotras (songs of worship) on Lord Shiva. Many known and unknown scholars have also expressed their adoration for Lord Shiva with their own poetic verses. However among all stotras or stutis, the one written by Pushpadanta became very popular.

It is interesting to know the circumstances which led Pushpadanta to compose this great song. Pushpadant was a Gandharva (गांधर्व - musician in the court of Indra). He had a particular liking for flowers. It so happened that he saw beautiful garden adorned with charming flowers. It was King Chitraratha’s royal garden. King Chitraratha was a devotee of Lord Shiva. Every day, he used to offer flowers from his palatial garden as a symbol of his devotion to Lord Shiva.

Pushpadanta was fascinated by those stunning flowers, so he began to steal them. As a consequence, king Chitraratha was unable to pick flowers for offering to Lord Shiva. It was not an isolated incident. It became a routine affair. King Chitraratha made every effort to address the issue but remained unsuccessful. The reason was very simple; Pushpadanta had divine power to remain invisible.

At last, King spread Bilva leaves (बिलीपत्र), considered auspicious offering to Lord Shiva in his garden. Pushpadanta, unaware of this sudden change, stepped on Bilva leaves and incurred Lord Shiva’s wrath. Shiva punished him for his misdeed and Pushpadanta lost his divine power of invisibility.

In order to seek absolution and please Lord Shiva, Pushpadant created a stotra (song of praise) in which he elaborated at length on Shiva’s greatness. Shiva was pleased with this hymn, absolved him and returned his divine powers. The very stotra became known as the 'Shiva-mahimna Stotra'.

Shivmahimna Stotra has 43 verses. Find here the Sanskrit text of Pushpadanta’s Shivmahimna stotra along with Shri Yogeshwarji’s Gujarati translation and comments.