અજ્ઞાન અને અહંકારોત્પાદક, અસત્યનો આનંદ આપનારું આડંબરપૂર્ણ જ્ઞાન - બેમાંથી કશું પણ ઈચ્છવા જેવું નથી. છતાં પણ એમાંથી કોઈ એકની પસંદગી કરવી જ પડે તેમ હોય, તો હું અજ્ઞાનની જ કરીશ : અહંકારોત્પાદક, આડંબરપૂર્ણ જ્ઞાનની નહિ.
ગરીબી અને આંખ અને અંતરને અંધ કરનારી અમીરી - આમાંથી કશું પણ ઈચ્છવા જેવું નથી. છતાં પણ એમાંથી કોઈ એકનો સ્વીકાર કરવો જ પડે તેમ હોય, તો હું ગરીબીનો જ કરીશ : આંખ અને અંતરને અંધ કરનારી અમીરીનો નહિ.
નિર્બળતા અને નિર્બળને રંજાડી સત્તાની સ્પર્ધા કરનારું અવિવેકી, આતંકકારી બળ - બેમાંથી કશુંપણ ઈચ્છવા જેવું નથી. છતાં પણ એમાંથી કોઈ એકને અપનાવવું પડે તેમજ હોય, તો હું નિર્બળતાને જ અપનાવીશ; અવિવેકી અને આતંકકારી બળને નહિ.
અશક્તિ અને અનેકનો અંત આણવામાં કામ લાગનારી તથા અવરનાં સર્વનાશનાં સાધન શોધનારી શક્તિ કે સિદ્ધિ - એ બેમાંથી કશું પણ ઈચ્છવા જેવું નથી. છતાં પણ એમાંથી કોઈ એકનું સ્વાગત કરવું જ પડે તેમ હોય, તો હું અશક્તિનું જ કરીશ; અવરનાં સર્વનાશની સામગ્રી બનવા માગનારી કે બનનારી શક્તિ કે સિદ્ધિનું નહિ.
સંસ્કારહીનતા અને બીજાને ફસાવવા, દબાવવા કે છેતરવામાં પટુતાવાળી, ચતુરાઈભરી, ચાલાક કહેવાતી, શ્રેષ્ઠતાના ગુમાનવાળી, સ્વચ્છંદી સંસ્કારીતા - બેમાંથી કશું પણ ઈચ્છવા જેવું નથી. છતાં પણ એમાંથી કોઈ એકનો સત્કાર કરવો જ પડે તેમ હોય, તો હું સંસ્કારહીનતાનો જ કરીશ; ચતુરાઈભરી, ચાલાક કહેવાતી, સ્વચ્છંદી સંસ્કારીતાનો નહિ.
- શ્રી યોગેશ્વરજી
* * *
अज्ञान और अहंकारोत्पादक असत्य की आसक्ति का आनंदप्रदायक, आडंबरयुक्त ज्ञान – दोनोंमें से मुझे कुछ भी अभीष्ट नहीं । फिर भी इनमें से किसी एक को पसंद करना अनिवार्य हो, तो मैं अज्ञान को ही पसंद करूँगा; अहंकारोत्पादक, आडंबरयुक्त ज्ञान को नहीं ।
गरीबी, और आँख तथा अंतरात्मा को अंधा करनेवाली अमीरी – दोनोंमें से कुछ भी स्पृहणीय नहीं है । फिर भी इनमें से एक को स्वीकार करना आवश्यक हो, तो मैं गरीबी को ही करुँगा; आँख और अंतरात्मा को अंधा करनेवाली अमीरी को नहीं ।
निर्बलता, और निर्बलों को सताकर सत्ता-स्पर्धा करनेवाला अविवेकी आतंककारी बल – दोनोंमें से किसी की भी इच्छा नहीं । फिर भी इनमें से किसी एक को अपनाना अनिवार्य हो, तो मैं निर्बलता को ही अपनाऊँगा; अविवेकी आतंककारी बल को कदापि नहीं ।
अशक्ति, और अनेक के अंत लाने में काम लगनेवाली, अन्य के सर्वनाश का साधन बननेवाली शक्ति अथवा सिद्धि – दोनोंमें से कुछ भी स्पृहणीय नहीं । फिर भी इनमें से किसी एक का स्वागत करना आवश्यक हो, तो मैं अशक्ति का ही करूँगा; अन्य के सर्वनाश की सामग्री बननेवाली या बनना चाहनेवाली शक्ति, शोध अथवा सिद्धि का नहीं ।
संस्कारहीनता, और दूसरों को फँसाने, दबाने और धोखा देने में पटुतावाली चतुराईभरी, चालाक कहलानेवाली, श्रेष्ठता के अभिमान से युक्त, स्वच्छंद संस्कारिता – दोनोंमें से कोई भी वांच्छनीय नहीं । फिर भी इनमें से किसी एक का सत्कार करना अनिवार्य हो, तो मैं संस्कारहीनता का ही करूँगा; चतुराईभरी, चालाक कहलानेवाली स्वच्छंद संस्कारिता का नहीं ।