तुलसीदास की विनम्रता
(चौपाई)
आकर चारि लाख चौरासी । जाति जीव जल थल नभ बासी ॥
सीय राममय सब जग जानी । करउँ प्रनाम जोरि जुग पानी ॥१॥
जानि कृपाकर किंकर मोहू । सब मिलि करहु छाड़ि छल छोहू ॥
निज बुधि बल भरोस मोहि नाहीं । तातें बिनय करउँ सब पाही ॥२॥
करन चहउँ रघुपति गुन गाहा । लघु मति मोरि चरित अवगाहा ॥
सूझ न एकउ अंग उपाऊ । मन मति रंक मनोरथ राऊ ॥३॥
मति अति नीच ऊँचि रुचि आछी । चहिअ अमिअ जग जुरइ न छाछी ॥
छमिहहिं सज्जन मोरि ढिठाई । सुनिहहिं बालबचन मन लाई ॥४॥
जौ बालक कह तोतरि बाता । सुनहिं मुदित मन पितु अरु माता ॥
हँसिहहि कूर कुटिल कुबिचारी । जे पर दूषन भूषनधारी ॥५॥
निज कवित केहि लाग न नीका । सरस होउ अथवा अति फीका ॥
जे पर भनिति सुनत हरषाही । ते बर पुरुष बहुत जग नाहीं ॥६॥
जग बहु नर सर सरि सम भाई । जे निज बाढ़ि बढ़हिं जल पाई ॥
सज्जन सकृत सिंधु सम कोई । देखि पूर बिधु बाढ़इ जोई ॥७॥
(दोहा)
भाग छोट अभिलाषु बड़ करउँ एक बिस्वास ।
पैहहिं सुख सुनि सुजन सब खल करहहिं उपहास ॥ ८ ॥
તુલસીદાસની વિનમ્રતા
યોનિ ચાર ચોરાસી લાખ, એમાં જીવ કરે છે વાસ,
જળ પૃથ્વી ને વ્યોમમહીં જીવે છે જે જીવ રહી;
સીયરામમય જાણી જગને કરું પ્રણામ જોડતાં કરને,
ગણી મને પોતાનો દાસ કૃપા કરો છળ છોડી ખાસ.
નથી બુદ્ધિબળનો વિશ્વાસ, તેથી કરું કૃપાની આશ.
મને કરશો ના સ્વપ્નેય હતાશ.
રઘુપતિગુણ મારે ગાવાં, ઇચ્છું લેવાને લ્હાવા,
બુદ્ધિ કિન્તુ છે અતિશય અલ્પ, કહી રહ્યો છોડીને દર્પ.
રામકથા છે ખૂબ અગાધ, થાય સફળ કેમ કરી સાધ,
મનમતિ રંક મનોરથરાજ, કરી શકું કેમ કરી કાજ.
અમૃતનો અભિલાષ કરું, બિંદુ તક્રનું નથી મળ્યું,
ધૃષ્ટતા કરો મારી માફ સજ્જન દયા કરીને આજ.
શિશુના શબ્દો સ્નેહ કરી સુણે સજ્જનો ધ્યાન દઇ,
એવી આશ સદા રાખું, ચરિત રામકેરું ભાખું.
સુણી તોતડી શિશુની વાત પ્રસન્ન માત બને ને તાત,
સજ્જન તેમજ હર્ષ પામશે સુણતાવેંત જ મારી વાત.
ક્રૂર કુટિલ પણ કુવિચારી કરતા જે પરદોષ વિચાર,
કરશે તે મારો ઉપહાસ અજ્ઞાની વિષયોના દાસ.
સારીનરસી પોતાની માને સૌ કવિતા સારી;
બીજાની રચના સુણતાં હર્ષ પામતા સ્તુતિ કરતા
એવા જન વધુ ના જગમાં પરગુણરુચિ જેની રગમાં.
સરિતાસર બીજાના જળે પુષ્ટિ પામે જોર કરે,
ચંદ્રકળાનું દર્શન કરી સમુદ્ર હરખે ને ઊછળે;
ઉન્નતિ પોતાની પામી પ્રસન્ન બનતા સૌ કોઇ,
ઉન્નતિ બીજાની જોઇ હરખે પણ કોઇ કોઇ.
(દોહરો)
ભાગ્ય અલ્પ ઇચ્છા અધિક તોપણ છે વિશ્વાસ,
સુજન સુણી સુખ પામશે, કરશે ખલ ઉપહાસ.